Ένα από τα θέματα που με απασχολεί ως μητέρα είναι η ειρήνη μέσα στην οικογένεια. Όλοι ξέρουμε πως τα πάντα ξεκινούν από την οικογένεια, επομένως και το να συμβιώνουμε ειρηνικά, να μαθαίνουμε να διορθώνουμε τα λάθη μας και να αλλάζουμε συμπεριφορά είναι κάτι που το μαθαίνουμε μέσα στο σπίτι. Αυτά ακριβώς είναι τα χαρακτηριστικά που έχει η μετάνοια μέσα στην οικογένεια και γι’ αυτό θα διαβάσουμε σήμερα.

Η έννοια της μετάνοιας στο μυαλό των περισσότερων είναι συνδεδεμένη κυρίως με μεγάλες αμαρτίες ή και μόνο με την πνευματική ζωή. Αν το σκεφτούμε καλά όμως, θα διαπιστώσουμε πως μέσα στην οικογενειακή μας ζωή χρειάζεται διαρκώς να ελέγχουμε τον εαυτό μας, τις πράξεις μας και τις σχέσεις μας με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας και να τις διορθώνουμε.

Ας δούμε καταρχήν τι σημαίνει μετάνοια: Είναι η αλλαγή γνώμης για το κακό που έχει κανείς διαπράξει, η λύπη για την αμαρτία και η αλλαγή φρονήματος, σκέψης.

1ο βήμα: Αναγνώριση του λάθους

Eίναι δύσκολη δουλειά. Συνήθως προσπαθούμε να βρούμε δικαιολογίες και να μην αναλάβουμε την ευθύνη της ενοχής. Η αληθινή μετάνοια προϋποθέτει την αναγνώριση του λάθους με ειλικρίνεια.

2ο βήμα: Λύπη – όχι όμως κι απελπισία.

Διαβάζουμε στον Μικρό Ευεργετινό να γράφει ο Άγιος Εφραίμ: «Αν έχεις ήδη πέσει σ’ένα παράπτωμα, μην το συνεχίζεις, απελπισμένος για την σωτηρία σου. Σήκω και γύρνα πίσω στον Κύριο και Θεό σου. Κι Εκείνος θα σ’ ελεήσει. Γιατί ο Δεσπότης μας είναι οικτίρμων και ελεήμων, μακρόθυμος και πολυέλεος και δεν περιφρονεί όσους μετανοούν ειλικρινά, αλλά πρόθυμα και με χαρά τους δέχεται. Όταν λοιπόν σου λέει ο εχθρός, «Χάθηκες, δεν μπορείς πια να σωθείς!» εσύ πές του: «Εγώ έχω Θεό εύσπλαχνο και μακρόθυμο και γι’ αυτό δεν απελπίζομαι για τη σωτηρία μου. Εκείνος που μας άφησε εντολή να συγχωρούμε το συνάνθρωπό μας έως εβδομηκοντάκις επτά, ο Ίδιος, πολύ περισσότερο, θα συγχωρήσει τις αμαρτίες εκείνων που επιστρέφουν κοντά Του μ’ όλη τους την ψυχή.»

3ο βήμα: Εξομολόγηση

Η εξομολόγηση είναι απαραίτητο στοιχείο της μετάνοιας. Διαβάζουμε στα κείμενα πως όποιος στηρίζει τις ελπίδες του μόνο στον αγώνα του και δεν συμβουλεύονται πνευματικό πατέρα, αγνοούν την εντολή του Θεού: «Επερώτησον τον πατέρα σου και αναγγελεί σοι τους πρεσβυτέρους σου και ερούσι σοι». Διαβάζουμε ακόμα το εξής «Όσο κρύβει ο άνθρωπος τους λογισμούς του, τόσο πληθαίνουν και δυναμώνουν. Όπως δηλαδή το φίδι, μόλις βγει από τη φωλιά του, αμέσως φεύγει, έτσι και ο πονηρός λογισμός, μόλις φανερωθεί, αμέσως χάνεται. Και όπως το σκουλήκι τρώει το ξύλο, έτσι και ο πονηρός λογισμός αφανίζει την καρδιά. Όποιος φανερώνει τους λογισμούς του, γρήγορα θεραπεύεται. Όποιος όμως τους κρύβει, πάσχει από υπερηφάνεια.»

4ο βήμα: Απόφαση αλλαγής

Γράφει ο απόστολος Παύλος «Να πετάξετε από πάνω σας τον παλιό εαυτό σας, που σας συνδέει με την προηγούμενη ζωή σας και που φθείρεται με τις απατηλές επιθυμίες του. Να ανακαινιστείτε σ’ όλο το βάθος του πνεύματός σας. Να ντυθείτε τον καινούργιο άνθρωπο, που ο Θεός, κατά το σχέδιό Του, τον έπλασε για να ζει με αρετή και αγιότητα, που προέρχονται από την αλήθεια» (Εφ. δ’ 22-24) Γράφει ο Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος: «Ένας ηλικιωμένος μοναχός ζούσε βαθιά στην έρημο. Κάποτε αρρώστησε βαριά. Θαρρούσε πως θα πέθαινε. Στράφηκε λοιπόν, στον Θεό με ολόθερμη προσευχή. Ο Κύριος εισάκουσε την προσευχή του. Την ίδια νύχτα είδε ένα όραμα: Ήρθαν δυο άγγελοι με μαχαίρια, έσχισαν το σώμα του κι έβγαλαν τα αρρωστημένα όργανα. Ο γέροντας όχι μόνο ξύπνησε ολόγερος, μα ένιωθε και ανανεωμένος, σαν παλικάρι εύρωστο και σφριγηλό. Την ιστορία αυτή από το Γεροντικό τη διηγήθηκα σε κάποιον που αγωνίζεται για την ανακαίνιση της ψυχής του. Όταν την άκουσε, αναφώνησε με λαχτάρα: αχ. μακάρι να ‘ρχονταν οι άγγελοι να κάνουν στην ψυχή μου ό,τι έκαναν στο σώμα του γέροντα! Με τα λόγια τούτα εκφράζονται τόσο μια ευχή, όσο και μια επιθυμία, η επιθυμία να μετατεθούν σε άλλον η ευθύνη και ο κόπος του πνευματικού αγώνα. Απ’ όλους μας περνάει αυτή η πονηρή σκέψη. Ξέρουμε ότι πρέπει να μην είμαστε παρά ενάρετοι και αγαθοί, λιποψυχούμε όμως μπροστά στον κόπο που απαιτείται για την οικείωση της αρετής και του αγαθούς. Ας το πάρουμε απόφαση: οι άγγελοι δεν πρόκειται να έρθουν για να καθαρίσουν και να θεραπεύσουν την καρδιά μας. Όλα πρέπει να γίνουν από εμάς τους ίδιους. Ούτε ο ίδιος ο Θεός μπορεί να μπει στο ιερό της ψυχής μας με τη βία. Ζητάει πρώτα ταπεινά την άδειά μας.»

5ο βήμα Επανόρθωση

Είτε πρόκειται για θεραπεία του ίδιου του εαυτού είτε για πραγματική αποκατάσταση των πραγμάτων, η επανόρθωση είναι η μετάνοια στην πράξη.

Η μέτανοια στην οικογένεια

Τα βήματα αυτά της μετανοίας αφορούν γενικά την πνευματική μας ζωή. Ας δούμε μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας πώς μπορούν πρακτικά να εφαρμοστούν. Ο αγώνας του έγγαμου χριστιανού είναι μέσα στην οικογένειά του, να καλλιεργήσει αγαπητική και υγιή σχέση με τον ή την σύζυγό του, να αναθρέψει εν Κυρίω τα παιδιά του και να αναπτύξει μαζί τους μια σχέση στοργική και να τα καθοδηγήσει έτσι ώστε να γίνουν άνθρωποι ολοκληρωμένοι και σωστοί και να τα βοηθήσει να αναπτύξουν με τα αδέλφια τους σχέση αγάπης, που θα κρατήσει μια ζωή.

Σχέσεις μεταξύ των συζύγων

• Με τα χρόνια επέρχεται οικειότητα και παύουμε να προσπαθούμε να είμαστε ο καλύτερός μας εαυτός μπροστά στον σύντροφό μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αδιαφορία, την αμέλεια, ίσως κάποιες άστοχες πράξεις, παραλείψεις ή κουβέντες πικρές.
• Η πιστότητα μπορεί να δεχθεί πλήγμα, είτε ηθελημένα είτε αθέλητα.
• Η κοινή πνευματική ζωή ατονεί
• Η κούραση και οι υποχρεώσεις να δημιουργήσουν προστριβές
• Ο εγωισμός να μην μας αφήνει να εκφράσουμε τις σκέψεις ή τα συναισθήματά μας και να δημιουργεί κρατούμενα πικρίας και απογοήτευσης.

Σχέσεις μεταξύ γονιών και παιδιών

• Έλλειψη ορίων
• Έλλειψη επικοινωνίας
• Έλλειψη κατανόησης
• Καταπάτηση ελευθερίας είτε του ενός είτε του άλλου
• Αμέλεια πνευματικής ζωής

Σχέσεις μεταξύ αδελφών

• Ανταγωνισμός
• Ζήλειες
• Έλλειψη ενσυναίσθησης
• Τσακωμοί
  

1ο βήμα Αναγνώριση λάθους: Το πιο σημαντικό είναι να αντιληφθούμε πως υπάρχει θέμα, πως η συμπεριφορά μας είναι λάθος. Για να γίνει αυτό χρειάζεται έλεγχος της συμπεριφοράς, των κινήτρων μας, των λογισμών και των σκέψεών μας συχνά. Μέσα στην καθημερινότητα και τις υποχρεώσεις συχνά το αμελούμε, με αποτέλεσμα οι συμπεριφορές που δυσκολεύουν να συσσωρεύονται και να παγιώνονται.
2ο βήμα Λύπη: Όπως κάθε αμαρτία φέρνει λύπη, έτσι και αυτές οι συνήθειες μέσα στην οικογένεια φέρνουν λύπη. Όμως δεν χρειάζεται να απελπιζόμαστε. Αρκεί με ταπείνωση και πνεύμα συνδιαλλαγής να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε.
3ο βήμα: Εξαγόρευση: Οι παγιωμένες κακές συνήθειες μέσα στην οικογένεια χρειάζεται να γίνουν αντικείμενο εξομολόγησης στον πνευματικό μας πατέρα, ώστε εκείνος να μας καθοδηγήσει, δίνοντας τις σωστές κατευθύνσεις. Επιπλέον, το να ομολογήσουμε στον σύζυγό μας ή στα παιδιά μας το λάθος μας, είναι κάτι που είναι απαραίτητο.
4ο βήμα Απόφαση αλλαγής: Εφόσον αναγνωρίσαμε το λάθος, λυπηθήκαμε γι’ αυτό και το εξομολογηθήκαμε, ήρθε η ώρα να πάρουμε την απόφαση να αλλάξουμε αυτή την συμπεριφορά, την νοοτροπία, την συνήθεια που πληγώνει την σχέση μας με την οικογένειά μας και ταυτόχρονα μας απομακρύνει από τον δρόμο στον οποίον μας έχει τάξει ο Θεός, όπως παραπάνω αναφέρθηκε.
5ο βήμα Επανόρθωση: Αλλάζουμε τις συνήθειες ή τις συμπεριφορές που πληγώνουν την ενότητα και την ειρήνη της οικογένειας και αποκαθιστούμε ό,τι έχει βλαφθεί.

Πρακτικοί τρόποι

1. Κοινή πνευματική ζωή συζύγων (κοινή προσευχή, εκκλησιασμός, συζητήσεις)– τα παιδιά θα ακολουθήσουν και πάντως παραδειγματίζονται
2. Συχνή επικοινωνία
3. Προσωπική καλλιέργεια και εμβάθυνση στην πνευματική ζωή
4. Προτεραιότητα στην καλλιέργεια των σχέσεων μέσα στην οικογένεια – ο ποιοτικός χρόνος δεν χρειάζεται να είναι αφορμή για έξοδα ή κάποια εντυπωσιακή δραστηριότητα, αλλά να είναι ουσιαστικός και να βαθαίνει τις σχέσεις.

Η μετάνοια δεν είναι μια θεωρητική έννοια που διαβάζουμε στα θεολογικά βιβλία και ακούμε την Κυριακή του Ασώτου στο Ευαγγέλιο.

Είναι κάτι πολύ πρακτικό, στο οποίο μας καλεί διαρκώς ο Χριστός. Ως έγγαμοι ο άμεσος κύκλος στον οποίον καλούμαστε να ζήσουμε εν μετανοία είναι η οικογένειά μας.

Επομένως, ας βρούμε ό,τι δυσκολεύει την ζωή μας, φέρνει ταραχή και μας απομακρύνει από το έργο που μας ανέθεσε ο Θεός και ας το διορθώσουμε, κάνοντας πράξη την μετάνοια.

Καλό υπόλοιπο Μεγάλης Τεσσαρακοστής.