Υπάρχει αυτή η περίοδος, η προεφηβεία, που ο γονιός παθαίνει ένα σοκ. Ξαφνικά, μέσα σε ένα διάστημα λίγων εβδομάδων, το παιδάκι του το γλυκούτσικο, ζωηρούτσικο, τρεις λαλούν και δυο χορεύουν, όσα παίρνει ο άνεμος κλπ κλπ κλπ, αυτό λοιπόν, μεταλλάσσεται. Κάτι παθαίνει. Σοβαρεύει πολύ, ασχολείται με πράγματα που πριν ούτε καν το ένοιαζαν. Θυμώνει πολύ εύκολα και πειράζεται ακόμα πιο εύκολα, αντιμιλάει διαρκώς, επιμένει πάρα πολύ, κλαίει σε άσχετους χρόνους. Αυτά βέβαια μπορεί να μην τα βλέπουμε διαρκώς , ούτε και όλα μαζί, αλλά σίγουρα κάτι υπάρχει. Κάτι έχει αλλάξει. Πολύ απλά, περνάμε στην προεφηβεία, αυτή την υπέροχη φάση πριν την άλλη υπέροχη φάση. (Να σημειώσω εδώ πως έχω εμπειρία μόνο από τα κορίτσια, που κάπου εκεί στα 9 με 9,5 αρχίζει η αλλαγή. Για τα αγόρια δεν έχω άποψη, μόνο όσα έχω κουβεντιάσει με φίλες αγορομαμάδες. Σε μερικά χρόνια, πρώτα ο Θεός, θα το δω κι αυτό!)

Το πρώτο σοκ

Προσωπικά οφείλω να ομολογήσω πως στην αρχή, είχα ξαφνιαστεί και είχα τρομάξει. Δεν ήξερα πώς να διαχειριστώ όλο αυτό που από την μια στιγμή στην άλλη είχα μπροστά μου. Δυσκολευόμουν να δεχτώ ότι το κορίτσι μου μεγάλωσε και έπρεπε να προσαρμοστώ κι εγώ μαζί της. Γενικά έχω την πεποίθηση πως σε ό,τι συμβαίνει στη ζωή μας σημασία έχει η δική μας αντίδραση περισσότερο, παρά το τι μπορεί να κάνει εκείνος που είναι απέναντί μας. Έτσι κι εδώ, εστίασα πολύ στο πώς θα το χειριστώ εγώ , παρά στο τι έκανε εκείνη. Εκείνη είχε να διαχειριστεί τα δικά της συναισθήματα και τις αλλαγές, που καλά καλά δεν τις συνειδητοποιούσε. Κι εγώ έπρεπε να είμαι η μαμά, ώριμη και ψύχραιμη να την βοηθήσω να προσαρμοστεί και να απορροφήσω τους κραδασμούς.

Δυο χρόνια μετά , και έχοντας περάσει το αρχικό σοκ , μαζί και με πολλά ακόμα, εάν θέλω να είμαι απολύτως ειλικρινής, δεν μπορώ να πω ότι ξέρω ακριβώς τι κάνω. Πάντα στο πρώτο παιδί, όλα είναι καινούργια και όλα φαίνονται άγνωστα, δύσκολα και αμήχανα. Όμως τουλάχιστον έχω κατασταλάξει σε κάποια πράγματα και αυτό με βοηθάει να αντιμετωπίζω καταστάσεις. Όχι πάντα με επιτυχία και όχι πάντα όπως πρέπει.

Τα βράδια όταν ξαναφέρνω στο μυαλό μου όσα έγιναν κάθε μέρα, βρίσκω πολλούς διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης, πολύ καλύτερους, από αυτόν που χρησιμοποίησα εκείνη την στιγμή. Παρ’ όλα αυτά, όσο περνάει ο καιρός, όσο και το παιδί αρχίζει να συνειδητοποιεί και να μιλάει για όσα σκέφτεται και το απασχολούν, τα πράγματα εξομαλύνονται.

Ξαναγίνε μικρή

Κάτι που με βοηθά πολύ στο πώς να φερθώ στις κόρες μου , είναι η ανάμνηση του τι περίμενα εγώ από τους γονείς μου στην ηλικία τους. Στην δική μου προεφηβεία. Πολλές φορές δεν είναι ότι περιμένουν να πεις σε όλα ναι, θέλουν όμως να τους εξηγήσεις γιατί λες το όχι. Επίσης περιμένουν και να τους προτείνεις κάτι εναλλακτικό. Άλλες φορές απλώς θέλουν να δοκιμάσουν τα όριά σου και να δουν μέχρι πού φτάνει η, αυξανόμενη, ελευθερία. Άλλοτε πάλι θέλουν να καταλάβουν πώς ήσουν εσύ μικρή και τι έκανες όταν ήσουν σαν εκείνες.

Για να μπορέσω να καταλάβω κάθε φορά τι ακριβώς ζητούν, πρέπει να μπω στη θέση τους, έστω και εκ των υστέρων. Δεν είναι εύκολο αυτό, διότι ως ενήλικες κάποια πράγματα τα θεωρούμε αυτονόητα, ενώ δεν είναι. Πρέπει να ξαναγίνουμε μικροί, να θυμηθούμε πώς ήταν τότε . Τότε που δεν γνωρίζαμε τίποτα σχεδόν για τον έξω κόσμο . Τότε που το να καθίσουμε στην πυλωτή μόνοι μας ανταλλάσσοντας αυτοκόλλητα και τάπες ή να πάμε στο ψιλικατζίδικο μόνοι μας ήταν τόσο συνταρακτικό γεγονός, που άξιζε να γραφτεί στο ημερολόγιο. Και φυσικά είναι δύσκολο ένας ενήλικας, με σοβαρές έγνοιες να κάνει κάτι τέτοιο. Όμως είναι απαραίτητο τελικά.

Μίλα πολύ

Μου αρέσει να συζητώ με γονείς μεγαλύτερων παιδιών, για να δω πώς αντιμετωπίζουν εκείνοι τις αλλαγές στα παιδιά τους. Με ξαφνιάζει δυσάρεστα όμως μια φράση, που λένε οι περισσότεροι: “Στους εφήβους τι να πεις; Δεν τους πας κόντρα, ό,τι είπες είπες, τώρα κάνε υπομονή”. Πραγματικά δεν καταλαβαίνω αυτή την παραίτηση. Σαν να σταμάτησε ξαφνικά ο γονεϊκός μας αγώνας , επειδή το παιδί μεγάλωσε. Μα εμένα μου φαίνεται πως τώρα τα παιδιά μου θέλουν πιο πολύ από πριν να μιλάμε. Έρχονται εκεί που γράφω ή διαβάζω ή βλέπω ταινία, να καθίσουν δίπλα. “Μαμά, θέλω να σου πω τι έγινε”. “Μαμά, θέλω να μιλήσουμε για κάτι.” . “Μαμά αυτό που μου είπες (ή ο μπαμπάς ή η γιαγιά ή η δασκάλα ή η φίλη) με πείραξε” . “Μαμά έγινε αυτό, γιατί έγινε;” . “Μαμά τι σημαίνει αυτό;”.

Ούτε αυτό είναι εύκολο, δηλαδή να κάτσεις να μιλάς και να εξηγείς. Και πολλές φορές βαριέμαι, γιατί είμαι κουρασμένη ή θέλω να δω την ταινία μου. Αλλά έχω μετανιώσει όλες τις φορές που το εγώ μου ξεπέρασε την ανάγκη του παιδιού για επικοινωνία. Διότι είναι σαν να κλείνω μικρά παραθυράκια , που τώρα μπορεί να φαίνονται ασήμαντα. Αλλά διαπιστώνω ότι όσο περνάει ο καιρός, γίνονται όλο και πιο σημαντικά. Όσο μεγαλώνουν και αποκτούν μικρές εμπειρίες της ζωής από το σχολείο και τις δραστηριότητες, είναι απίστευτα σημαντικό να μιλάμε.

Να τους εξηγούμε. Να τους θυμίζουμε όσα έμαθαν μικρά. Τώρα είναι ο καιρός που όσα λέγαμε και κάναμε στα νήπια, θα αρχίσουν να δίνουν καρπούς. Κι αν όταν ήταν μικρούλια τους τα λέγαμε όλα με ιστορίες, τώρα είναι ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη να τους τα ξαναπούμε. Διότι οι αληθινά επικίνδυνες επιρροές αρχίζουν πια πολύ νωρίς. Και τα παιδιά ρωτούν κι αν δεν απαντήσουμε εμείς θα το κάνει κάποιος άλλος. Να επαναλαμβάνουμε γιατί πιστεύουμε όσα πιστεύουμε και γιατί οι αξίες μας είναι σημαντικές. Νομίζω πως τώρα είναι η ώρα να μιλήσουμε, πιο πολύ από ποτέ.

Ακόμα γονείς εμείς, ακόμα παιδιά εκείνα

Κάτι ακόμα που με δυσκολεύει είναι το γεγονός , πως συχνά αμφισβητούνται οι ρόλοι . Από μικρές τις άφηνα πάντα να λένε τη γνώμη τους και ενθάρρυνα να παίρνουν πρωτοβουλίες. Όσο μεγαλώνουν όμως, απαιτούν όλο και περισσότερο χώρο. Αυτό είναι γενικά καλό (λένε οι ειδικοί, εγώ ό,τι λένε έκανα). Όμως κάπου πρέπει να μπαίνουν όρια. Προς το παρόν είμαστε ακόμα οι γονείς κι έχουμε ευθύνη απέναντί τους για πολλά πράγματα που πρέπει να γίνουν, που πρέπει να τους δώσουμε, που πρέπει να μάθουν. Κι εκείνα είναι παιδιά, που ναι, θα ακουστεί η γνώμη τους, αλλά στο τέλος θα γίνει αυτό που τα συμφέρει μακροπρόθεσμα . Αυτό συνήθως δεν συμπίπτει με το “θέλω τώρα” τους, αλλά είναι κι αυτό μέσα στο πρόγραμμα.

Πιστεύω βαθιά πως το να φερόμαστε με σεβασμό στα παιδιά μας και να τα λαμβάνουμε υπόψιν μας σοβαρά, δεν σημαίνει ότι τα κάνει ενήλικες. Νιώθω ότι το να κάνουμε κάτι τέτοιο είναι σχεδόν εγκληματικό. Γιατί μετατοπίζουμε μια ξεκάθαρα δική μας ευθύνη, γονεϊκή, σε ένα παιδί, που ούτε ξέρει ούτε μπορεί να διαχειριστεί κάτι τέτοιο. Το παιδί είναι παιδί, ο έφηβος έφηβος κι ο ενήλικας της υπόθεσης είναι ο γονιός. Σκληρό και δύσκολο μερικές φορές, αλλά έτσι είναι. Κανείς δεν μας υποσχέθηκε ότι η γονική μέριμνα και η ανατροφή θα είναι εύκολη δουλειά.

Στην αρχή πίστευα πως το να βάλω σαφή όρια και να ξεκαθαρίσω ότι κάποιες σημαντικές αποφάσεις θα τις πάρουν ο μπαμπάς και η μαμά, θα τις πλήγωνε. Τελικά είδα πως όποτε δεν έμεινα εγώ σταθερή, μετά τρέχουμε. Οπότε, συχνά μου υπενθυμίζω πως ακόμα είμαι μαμά και εκείνα παιδιά, κι ας κοντεύουν να με φτάσουν στο ύψος. Έχουμε δρόμο μέχρι να πάρουν μόνες τους αποφάσεις. Και για να το κάνουν , πρέπει να μάθουν πώς γίνεται και για ποιους λόγους. Αυτό συνήθως το μαθαίνουμε όλοι σε αυτή την ηλικία, βλέποντας τους γονείς μας. (Να πάλι γιατί χρειάζεται να ξαναγυρίζουμε στο δικό μας “τότε” και στο τι κάναμε εμείς). Οπότε βλέπω ότι η ευθύνη μου είναι να παίρνω όσο καλύτερες αποφάσεις γίνεται κι όχι να ικανοποιώ όλα τα θέλω.

Ζήτα συγγνώμη

Πριν λίγες μέρες μου έστειλε μια μαμά μήνυμα και μου έγραφε πόσο δύσκολο είναι όταν τελικά όλες οι συζητήσεις καταλήγουν σε καυγά. Να πω την αλήθεια, τους καυγάδες δεν έχω βρει τρόπο πώς ακριβώς να τους αποφύγεις. Τα παιδιά έχουν την μοναδική ικανότητα να σε φέρνουν εκτός ορίων, ακόμα και όταν δεν έχεις άλλες έγνοιες. Η κούραση, οι δυσκολίες, οι υποχρεώσεις και η αντίδραση των παιδιών σε απλά πράγματα, κάνουν ένα ωραιότατο εκρηκτικό. Δεν έχω βρει ακόμα τρόπο να μην τσακωνόμαστε.

Όμως εμένα με νοιάζει πολύ το μετά. Όταν καταλαγιάσει η αντάρα, πώς φερόμαστε. Προσπαθώ πάντα να συζητάμε και να μου λένε τι τις ενόχλησε. Πολλές φορές τις αδικώ, αυτό είναι αλήθεια. Κι ακριβώς επειδή τα παιδιά στην προεφηβεία έχουν μεγάλη αίσθηση του δικαίου, τα πληγώνει αυτό. Οπότε, όσο κι αν δεν είναι πολύ ωραίο για τον εγωισμό μιας μαμάς, μια συγγνώμη μπορεί να διορθώσει πολλά πράγματα την κατάλληλη στιγμή. Επίσης, έτσι είναι πιο πιθανό και τα παιδιά να ζητήσουν κι εκείνα συγγνώμη.

Ειλικρίνεια

Πριν λίγες εβδομάδες έχασα το τάμπλετ. Το είχα κρύψει, γιατί τα πράγματα είχαν ξεφύγει και μετά δεν θυμόμουν πού είναι. Έψαχνα περίπου 10 μέρες να το βρω και στην πορεία όσο έψαχνα, έβρισκα κι άλλα πράγματα. Ένα από αυτά, ήταν το κουτί που φυλάω τα ημερολόγια και τα λευκώματά μου. Μόλις το είδαν τα κορίτσια, ενθουσιάστηκαν. Στην αρχή δεν ήθελα να τους τα δώσω, όμως μετά σκέφτηκα, γιατί όχι; Έτσι κι αλλιώς , δεν έγραφα τίποτα που δεν είναι κατάλληλο να διαβαστεί. Τα κορίτσια ξετρελάθηκαν. Άρχισαν να με ρωτάνε για τον τάδε τραγουδιστή και για τον άλλον ποδοσφαιριστή και καλά, μαμά , ποτέ δεν πίστευα ότι σου άρεσαν εσένα τέτοια τραγούδια ή ότι έβλεπες ποδόσφαιρο ή ότι ήθελες να πας στο στρατό.

Και σκέφτομαι όλες αυτές τις μέρες ότι τα παιδιά μας τελικά δεν ξέρουν ποιοι ακριβώς είμαστε. Δεν μας είχαν γνωρίσει όταν ήμασταν μαθητές με γυαλιά και σιδεράκια και μαλλί αφάνα. Δεν μας είχαν γνωρίσει όταν ερωτευόμασταν μέσα από τραγούδια και ποιήματα. Δεν διάβασαν μαζί μας εκείνα τα μυθιστορήματα που μας καθόρισαν. Ούτε είδαν τα ηλιοβασιλέματα που πήραμε κάποιες αποφάσεις σημαντικές, χωρίς καν να το ξέρουμε. Δεν ξέρουν ακόμα πόσο ανασφαλείς μπορεί να νιώθουμε και όλη την αγωνία και τις ενοχές που μας γεμίζουν κάθε βράδυ. Διότι είμαστε ο μπαμπας και η μαμά.

Μας έχουν γνωρίσει μόνο σαν την μαμά και τον μπαμπά, που ναι σίγουρα είναι διασκεδαστικοί και κοντά τους, αλλά είναι ο μπαμπάς και η μαμά. Γεννηθήκαμε και σε άλλη χιλιετία. Όχι τόσο παλιά σαν τον παππού, αλλά παλιά. Και χάρηκα που τα κορίτσια μου έμαθαν πώς ήμουν μικρή. Γιατί όταν τους εξηγώ πχ γιατί πρέπει να προσέχουμε τι τραγούδια ακούμε, έχω πάτημα να πω τι έκανα κι εγώ μικρή. (Το τάμπλετ το βρήκα, ήταν φυσικά μπροστά μου και δεν το έβλεπα…)

Μια δύσκολη ανάρτηση

Δυσκολεύτηκα πολύ να γράψω αυτή την ανάρτηση. Κυρίως γιατί η πορεφηβεία είναι κάτι το οποίο βιώνω εν εξελίξει και δεν ξέρω τι ακριβώς να πω. Δεν θα ήθελα να φανώ ότι κάνω την δασκάλα, γιατί πραγματικά αισθάνομαι ανεπαρκής. Κάθε μέρα σχεδόν μαθαίνω κάτι καινούργιο . Κάθε εβδομάδα παθαίνω κι ένα μίνι εγκεφαλικό από κάτι. Όχι απαραίτητα που κάνουν τα δικά μου παιδιά, αλλά που μπορεί να δω γύρω από συνομήλικα ή λίγο μεγαλύτερα. Ομολογώ ότι έχω αγωνία, γιατί τα παιδιά του 2020, είναι πολύ διαφορετικά από τα παιδιά της δεκαετίας του ’90. Επίσης είναι αλλιώς να έχεις γενικά άποψη για την ανατροφή και την διαχείριση των προεφήβων και των εφήβων, από το να ανατρέφεις μερικούς.

Όμως ήθελα να μοιραστώ αυτές τις σκέψεις για την περίοδο της προεφηβείας, μήπως ακούσω και τις δικές σας. Ειδικά από μαμάδες με πιο μεγάλα παιδιά. Σίγουρα υπάρχουν εκεί έξω μεγαλύτερες και εμπειρότερες μαμάδες. Επίσης υπάρχουν και πολύ διαφορετικές απόψεις, για όλα όσα έγραψα. Αλλά επαναλαμβάνω πως όσα έγραψα, είναι αποκλειστικά η προσωπική μου εμπειρία και κάποιες σκέψεις και πρακτικές, που προς το παρόν, βλέπω να βοηθούν. Και τα παιδιά και την μαμά.

Έχουμε δρόμο μπροστά μας

Τα βιβλία είναι πάντα χρήσιμα, αλλά ειδικά στα θέματα αυτά είμαι πολύ περίεργη και αν κάποιος δεν έχει περάσει μέσα από μια κατάσταση, δυσκολεύομαι να ταυτιστώ. Μόνο δύο βιβλία με έχουν βοηθήσει πολύ πρακτικά, τα οποία σας τα έχω προτείνει εδώ κι εδώ. Αν έχετε κι εσείς υπόψη σας κάποια που σας βοήθησαν ή σας φάνηκαν πρακτικά, θα χαρώ πολύ να μου τα προτείνετε.

Έχουμε δρόμο ακόμα μπροστά μας, το ξέρω. Είμαστε ακόμα στην προεφηβεία και στην ανατολή της εφηβείας. Και βρίσκω πως τελικά το πιο ασφαλές καταφύγιο και ο πιο σταθερός οδοδείκτης είναι να προσευχόμαστε. Να μας δίνει ο Θεός φώτιση και να πάρει Εκείνος από το χέρι τα παιδιά μας.

Σας φιλώ!