Το Τριώδιο είναι η εκκλησιαστική περίοδος των δέκα εβδομάδων. Ξεκινά από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου και φτάνει μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο. Τι είναι όμως το Τριώδιο και ποια η σημασία του στην ζωή του πιστού;

Τ ρ ι ώ δ ι ο ονομάζεται το λειτουργικό βιβλίο της Ορθόδοξης Εκκλησίας που περιέχει τις ακολουθίες από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο. Ονομάστηκε Τριώδιο επειδή οι υμνογραφικοί κανόνες που περιλαμβάνονται σε αυτό έχουν μόνο τρεις ωδές αντί των εννέα που συνήθως έχουν.

Περίοδος προετοιμασίας

“Η Ορθόδοξη Εκκλησία για να μας προετοιμάσει για την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αρχίζει να μας αναγγέλει τον ερχομό της έναν ολόκληρο μήνα πριν αυτή αρχίσει.
Πόσο δύσκολο είναι να καταλάβει ο άνθρωπος πως πέρα από την αφοσίωσή του στις αναρίθμητες ασχολίες της ζωής, θα πρέπει να αφιερώσει επίσης φροντίδα για την ψυχή, για τον εσωτερικό του κόσμο.
Θα κατανοούσαμε τότε τον αργό και μυστηριώδη ρυθμό της εκκλησιαστικής ζωής. Γνωρίζουμε φυσικά το νόημα που έχει η τροφή για τη ζωή μας. Προσπαθούμε πολύ να εξασφαλίσουμε πως η τροφή που τρώμε είναι καλή για εμάς. Και είναι κάτι πολύ περισσότερο από ευσεβές ρητορικό σχήμα όταν λέμε πως και η ψυχή χρειάζεται να τραφεί, πως “«οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος . Τόσος χρόνος αφιερώνεται στα εξωτερικά πράγματα και πολύ λίγος στην εσωτερική ζωή. Πλησιάζεουμε όμως τώρα αυτήν την εποχή του έτους, που η Εκκλησία μας καλέι να θυμηθούμε την ύπαρξη του εσωτερικού ανθρώπου και να θορυβηθούμε από την αμνησία μας. ” (π. Αλέξ. Σμέμαν “Εορτολόγιο”)

Τα τρία στάδια του Τριωδίου

Μέσα στην περίοδο αυτήν περιλαμβάνεται η Απόκρεως, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή και η Μεγάλη Εβδομάδα. Οι τρεις πρώτες εβδομάδες αποτελούν την Απόκρεω· ακολουθούν έξι εβδομάδες νηστειών (Τεσσαρακοστή) και τέλος η Μεγάλη Εβδομάδα.
Στην προπαρασκευαστική περιόδο του Τριωδίου, που προηγείται της Μεγάλης Σαρακοστής, η Εκκλησία μας προετοιμάζει προβάλλοντάς μας τα παραδείγματα και υπενθυμίζοντάς μας το νόημα της αληθινής ταπείνωσης, της μετάνοιας, της μέλλουσας κρίσης και της νηστείας.

Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου

Ο Χριστός μας καλεί με σαφήνεια: Να εγκαταλείψουμε τον φαρισσαϊκό κομπασμό, τα ψέμματα και την σκοτεινιά του Φαρισσαίου. Να επιστρέψουμε στο φως και την ακεραιότητα της ταπείνωσης του Τελώνη. Μόνο έτσι θα γίνουμε εμείς πιο καθαροί, άξιοι να σταθούμε μπροστά στον Θεό. Αλλά και ο κόσμος μας καθαρότερος.

Κυριακή του Ασώτου

Ίσως πουθενά αλλού στα ευαγγέλια να μην αποκαλύπτεται καλύτερα η ουσία της μετάνοιας, όπως σε αυτή την παραβολή. Ο άσωτος υιός άφησε το σπίτι του και πήγε σε χώρα μακρινή. Αυτή η ξένη χώρα μας δείχνει και την δική μας κατάσταση. Μόνο όταν αντιληφθούμε πόσο έχουμε απομακρυνθεί και αποξενωθεί από τον Θεό, θα καταφέρουμε να επιστρέψουμε κοντά Του, επιστρέφοντας στο αληθινό μας σπίτι.

Κυριακή της Μέλλουσας Κρίσης

Η παραβολή αυτή μας καλεί να εξετάσουμε τον εαυτό μας, τη συνείδησή μας και την ζωή μας ολόκληρη, με γνώμονα την διδασκαλία του Χριστού. Ώστε να κατανοήσουμε ποια είναι η καρδιά της διδασκαλίας αυτής και να επιστρέψουμε όσο γίνεται πιο κοντά της. Μας θυμίζει πως τελικά κριτής θα είναι η Αγάπη.

Κυριακή της Τυρινής

Την ημέρα αυτή η Εκκλησία μας θυμίζει δύο πράγματα: την παρακοή των πρωτοπλάστων και την συγγνώμη. Η παρακοή των πρωτοπλάστων, η επιλογή τους δηλαδή να απέχουν από το θέλημα του Θεού είχε σαν αποτέλεσμα την απομάκρυνσή τους από Αυτόν. Μας υπενθυμίζει λοιπόν η Εκκλησία ότι κάθε επιλογή μας μπορεί να έχει το ίδιο αποτέλεσμα και μας καλεί να αυτοελεγχόμαστε διαρκώς. Επίσης, το ίδιο βράδυ, στον Εσπερινό της Συγγνώμης, ο καθένας ζητά και λαμβάνει “συγγνώμη”, ώστε να εισέλθουμε στην Σαρακοστή, τον καιρό του καθαρμού συμφιλιωμένοι με τους άλλους.

Κυριακές Α’, Β’, Γ’, Δ’, Ε’ Νηστειών

Κάθε Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής η Εκκλησία έχει θεσπίσει να θυμόμαστε μεγάλα γεγονότα ή σημαντικά πρόσωπα και νοήματα. Την Α’ Κυριακή εορτάζουμε την Αναστήλωση των Εικόνων, την Β’ Κυριακή τιμούμε τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά, την Γ’ Κυριακή προσκυνούμε τον Τίμιο Σταυρό του Χριστού, την Δ’ Κυριακή τιμούμε τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος και την Ε’ Κυριακή την Οσία Μαρία την Αιγυπτία.

Μεγάλη Εβδομάδα και Κυριακή του Πάσχα

Μέσα από όλη την προετοιμασία της προπαρασκευαστικής περιόδου και της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, το Τριώδιο μας φέρνει στά ἅγια Πάθη τοῦ Κυρίου μας, τήν Ἀνάστασή Του καί τήν ἄνοδό του στούς οὐρανούς. Όλη αυτή η προετοιμασία έγινε για να γιορτάσουμε με καθαρή καρδιά και με όλο μας το είναι το μεγάλο και σωτήριο μυστήριο της Ανάστασης του Χριστού.

Οι ύμνοι του Τριωδίου

Οι Ύμνοι του Τριωδίου είναι ανεπανάληπτα κείμενα. Είναι κείμενα θεολογικά, δοξολογικά καί κατηχητικά. Οἱ υμνογράφοι υμνούν και δοξάζουν. Γι’ αυτό καί δέν μπορούμε νά τά θεωρήσουμε απλώς ως φιλολογικά κείμενα, αλλά ως αναπόσπαστα στοιχεία της λειτουργικής ζωής καί πράξης τής Ἐκκλησίας μας.

“Ὁ Δημιουργός τῶν ἄνω καί τῶν κάτω
Τρισάγιον μέν ὕμνον ἐκ τῶν Ἀγγέλων
Τριώδιον δέ παρ’ ἀνθρώπων δέχου”.

Οι παραπάνω στίχοι του Τριωδίου, πού ψάλλουμε τήν περίοδο αυτή, μιλούν για τούς Ἀγγέλους πού αναπέμπουν στόν Δημιουργό τόν τρισάγιο ύμνο, ενώ και οι άνθρωποι ψάλλουν πρός τόν Δημιουργό αγγελικούς ύμνους. Άγγελοι και άνθρωποι δηλαδή δοξολογούν τον Θεό.
Αυτό το λειτουργικό βιβλίο “είναι ολόκληρο μια πρόκληση για μετάνοια, ώστε ο λαός να συναντήσει έτοιμος το Σταυρό και την Ανάσταση”.

Οι ποιητές του Τριωδίου

Ποιητές του Τριωδίου είναι ο Ανδρέας Κρήτης, ο Κοσμάς Μελωδός, του Ιωάννης Δαμάσκηνος, ο Ανδρέα Πηρός, οι Στουδίτες Θεόδωρος και Ιωσήφ,ο Θεοφάνης Γραπτός, ο Μητροφάνη, ο Ιωσήφ ο Υμνογράφος.

Κάθε φορά πού αρχίζει κάτι νέο λοιπόν, ἡ Ἐκκλησία μας προσκαλεί να πορευθούμε μαζί της και μας προετοιμάζει από νωρίτερα. Κι’ αυτό, γιατί έχει βαθειά γνώση της ανθρώπινης φύσης μας. Ήδη τήν Κυριακή του Ζακχαίου ακούμε “Σήμερον γάρ ἐν τῷ οἴκῳ σου δεῖ με μεῖναι”, Λουκᾶ (19, 1-10). Να μια καταπληκτική φράση της Θείας Οικονομίας για την σωτηρία του ἀνθρώπου: Ο Θεός βρίσκεται μαζί με τούς ανθρώπους, καί εκείνοι μπορούν να μείνουν μαζί Του, όταν το θελήσουν, και μάλιστα σήμερα.

Αν θέλετε να διαβάζετε σε καθημερινή και εβδομαδιαία βάση παρόμοια μικρά κειμενάκια κατήχησης, ακολουθήστε την σελίδα Πρεσβυτέρες Εν Δράσει στο facebook και στο instagram.

Καλό Τριώδιο!