Είναι άραγε ο γάμος δρόμος προς την αγιότητα; Μπορεί το μονοπάτι αυτό να μας οδηγήσει στην σωτήρια;

Εδώ δεν θα μιλήσω ως ειδήμων, αλλά ως μαθήτρια. Διότι ακόμα δεν μετρώ τόσα πολλά χρόνια γάμου, ώστε να πω ότι έχω δει τα πάντα, αλλά ακόμα μαθητεύω στο σχολείο της συζυγίας. Κι όπως οι μαθητές μαθαίνουν από τα λάθη που έκαναν στα διαγωνίσματα, έτσι και μέσα στην ζωή μαθαίνουμε από τα λάθη που κάθε μέρα κάνουμε. Διανύοντας με την Χάρη του Θεού ήδη τον 15ο χρόνο έγγαμης ζωής, μπορώ να μοιραστώ όσα μέχρι τώρα έχω μάθει μέσα από τα λάθη μου και βασικά συνδυάζοντας αυτά με τα όσα η ίδια η Αγία Γραφή μας λέει, όπως την έχουν ερμηνεύσει με τα σοφά λόγια τους οι Πατέρες της Εκκλησίας και τα οποία διαβάζω.

Δυο έννοιες αταίριαστες ή μια παρανόηση;

Οι δύο αυτές έννοιες, δηλαδή του γάμου και της αγιότητας, ίσως να φαντάζουν ως κάπως «αταίριαστες» στο μυαλό κάποιων. Αυτό οφείλεται εν μέρει σε μια παρανόηση και εν μέρει σε μια πραγματικότητα. Ξεκινώντας από την παρανόηση, αν δει κάποιος το ορθόδοξο εορτολόγιο, θα δει πως κατά κύριο λόγο αποτελείται από μοναχούς, μοναχές, οσίους και οσίες, ασκητές και ασκήτριες. Τα έγγαμα ζευγάρια αγίων είναι ελάχιστα και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις βλέπουμε πως ενώ ήταν τυπικά παντρεμένοι, τελικά ζούσαν εν παρθενία ή από αγάπη για τον Χριστό ακολούθησαν και οι δυο σύζυγοι την μοναστική ζωή. Λίγα είναι τα ζευγάρια αγίων που μαρτύρησαν μαζί. Αυτή η εικόνα έχει ως αποτέλεσμα την παρανόηση στην οποία αναφέρθηκα, ότι δηλαδή η αγιότητα ή μάλλον η αγιοκατάταξη είναι «προνόμιο» θα λέγαμε εκείνων που ζουν εν παρθενία.

Κάποια στοιχεία ιστορίας…

Αυτό όμως βασίστηκε σε μια πραγματικότητα. Η ζωή των χριστιανών μελών της Εκκλησίας τους πρώτους τέσσερις περίπου αιώνες χαρακτηριζόταν από αγωνιστικό φρόνημα, ζήλο και ενθουσιασμό. Στον πρώτον αιώνα που ακόμα κυριαρχούσε η αντίληψη πως ο Κύριος έρχεται από στιγμή σε στιγμή, η προσδοκία αυτή έκανε τους χριστιανούς να βρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση και ο ίδιος ο τρόπος ζωής τους ήταν μια διαρκής άσκηση. Στους επόμενους αιώνες, μέχρι το 333μΧ και το διάταγμα των Μεδιολάνων, οι διωγμοί και τα μαρτύρια είχαν το ίδιο αποτέλεσμα, αφού η διατήρηση της πίστης και η διάδοση αυτής ήταν κυριολεκτικά ζήτημα ζωής και θανάτου.

Οι χριστιανοί των πρώτων αιώνων δεν είχαν άλλον σκοπό στην ζωή τους από την ένωση με τον Χριστό. Ακόμα κι αν αυτό σήμαινε πως θα μαρτυρήσουν για Εκείνον. Τότε δεν υπήρχε ακόμα ο ασκητικός μοναχισμός της ερήμου. Όσοι ζούσαν εν παρθενία, ζούσαν στον κόσμο, μέσα στην κοινότητα της εκκλησίας, ήταν τα λεγόμενα τάγματα των παρθένων. 

Όταν όμως ο χριστιανισμός απελευθερώθηκε, οι ιστορικές πηγές μας λένε πως υπήρξε μια χαλάρωση. Πλέον όλοι μπορούσαν να γίνουν χριστιανοί, χωρίς ιδιαίτερη κατήχηση, χωρίς σχεδόν καμία προϋπόθεση. Σε σημείο που κάποιοι ζούσαν ακριβώς όπως οι ειδωλολάτρες, παρότι ήταν βαπτισμένοι χριστιανοί. Ως διαμαρτυρία σε αυτή την κατάσταση, δημιουργήθηκε ο ασκητικός μοναχισμός, για να ελέγξει και να συνεφέρει θα λέγαμε τους χριστιανούς. Έτσι επήλθε αυτή η αντιδιαστολή ανάμεσα στους δύο δρόμους, της παρθενίας και της συζυγίας και συνακόλουθα και η παρανόηση που αναφέρθηκε στην αρχή.

Ο γάμος μέσα στην ορθόδοξη θεολογία

Παρόλαυτά όταν κανείς διαβάσει τόσο την Αγία Γραφή, όσο και τους Πατέρες της Εκκλησίας θα διαπιστώσει πως καμία αντιδιαστολή δεν υφίσταται. Ο γάμος είναι ένας δρόμος προς την αγιότητα. Ο ίδιος ο Χριστός ξεκίνησε την επίγεια δράση του παρευρισκόμενος και ευλογώντας έναν γάμο στην Κανά. Η βασιλεία του Θεού παρομοιάζεται από τον Χριστό με δείπνο βασιλικών γάμων, προσπαθώντας να μας δώσει μια ιδέα για την τεράστια χαρά που θα έχουμε εκεί, όπως σε έναν γάμο, αλλά και ως αρχή για μια νέα ζωή.

Διαβάζουμε στο βιβλίο «Το μυστήριο της εν Χριστώ συζυγίας» τα εξής: «Ο Απόστολος Παύλος είναι αυτός που με απόλυτη σαφήνεια συνδέει τον γάμο με την εν Χριστώ ζωή, τονίζοντας πως το μέγα μυστήριο, δηλαδή το γεγονός της ένωσης ανδρός και γυναικός, αναδημιουργείται και ανυψώνεται στις σχέσεις του Χριστού και της Εκκλησίας. Το νέο κύριο στοιχείο αυτής της σχέσης είναι η αγάπη και η αγάπη εκφράζεται ως αναγνώριση της ισοτιμίας και αμοιβαιότητας μεταηύ των συζύγων. Οι σύζυγοι έχουν ως πρότυπο την ζωή του Χριστού και της Εκκλησίας. Είναι αδύνατον να υπαρχει πραγματική αγάπη μεταξύ των ανθρώπων χωρίς την αναφορά στον Θεό και τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος.» (Το μυστήριο της εν Χριστώ συζύγιας, πρωτ. Δημ. Αθανασίου, εκδ. Άθως)

Ας πάρουμε καταρχήν την ίδια την αγιότητα. Η αγιότητα δεν είναι τίποτα άλλο από τον σκοπό της ζωής κάθε χριστιανού, έγγαμου και άγαμου, μεγάλου και μικρού. Είναι η διαρκής προσπάθεια για να ενωθούμε με τον Θεό. Δεν θα σταθώ στο τέλος της πορείας αυτής, θα μιλήσω για την προσπάθεια. Η προσπάθεια γίνεται μέσα από δύο μονοπάτια, όπως μας έχει πει ο ίδιος ο Κύριος. Το ένα μονοπάτι είναι η παρθενία και το άλλο ο γάμος.

Εσύ παντρεύτηκες, βολεύτηκες τώρα!

Ο γάμος σε καμία περίπτωση δεν είναι βόλεμα. Υπάρχει μια λαθεμένη αντίληψη και δυστυχώς ανάμεσα σε χριστιανούς, πως επειδή οι έγγαμοι έχουν «τακτοποιήσει» την σεξουαλική επιθυμία τους, έχουν λύσει και όλα τα υπόλοιπα θέματά τους και η ζωή τους είναι στρωμένη ροδοπέταλα. Η πραγματικότητα βέβαια καμία σχέση δεν έχει με αυτό, όπως καλά γνωρίζουμε όλοι. Η σεξουαλικότητα είναι μια από τις βασικότερες πτυχές του γάμου, ναι, αλλά όχι η μόνη. Θα αναφερθώ σ’ αυτό το θέμα τελευταία, γιατί θέλω πρώτα να εστιάσω στην ασκητική του γάμου.

Η ασκητική του γάμου

Γιατί ο γάμος είναι άσκηση. Και αυτό είναι αυτονόητο, μιας και η ζωή κάθε χριστιανού, από όποιο μετερίζι τον έχει καλέσει ο Χριστός να τον ακολουθήσει, είναι μια διαρκής προσπάθεια για να γίνει καλύτερος, υπακούωντας στις εντολές Του και να οδηγηθεί στην σωτηρία.

Όπως ο μοναχός δίνει υποσχέσεις για παρθενία, υπακοή, ακτημοσύνης κλπ, έτσι και ο έγγαμος δίνει υποσχέσεις πιστότητας, υπακοής, ταπείνωσης, σεβασμού, συμπόρευσης, κοινοκτημοσύνης προς τον συζύγό του.

Συμβίωση

Μέσα στον γάμο ο κάθε σύζυγος πρέπει να μάθει να συμβιώνει. Να «ανέχεται» τα χούγια του άλλου που τον ενοχλούν, να λειάνει τις «γωνίες» που δημιουργούν οι μικρές διαφορές. Καλείται να διορθώσει ό,τι δυσκολεύει την κοινή ζωή, καλείται να μοιράζεται σκέψεις, συναισθήματα και υλικά αγαθά. Αυτό από μόνο του απαιτεί μεγάλη  προσπάθεια. Γνωρίζουμε καλά πως στους κοντινούς μας συνήθως είναι που φερόμαστε συχνά χωρίς να το σκεφτούμε άσχημα και αυτό πληγώνει. Ο πιο κοντινός μας άνθρωπος είναι ο σύζυγός μας και η καλή σχέση μας ξεκινά από την προσπάθεια για μια ειρηνική και αρμονική καθημερινή συνύπαρξη. Και φυσικά από το να βρούμε τρόπους για να γίνει αυτή εφικτή.

Πιστότητα

Η συζυγία είναι άσκηση στην πιστότητα. Αυτό σημαίνει όχι μόνο το να μην απατήσουμε τον σύντροφό μας μολύνοντας την σχέση μας, αλλά και να μείνουμε πιστοί στα συναισθήματά μας για εκείνον, στις σκέψεις μας γι’ αυτόν, στην καλλιέργεια της εμπιστοσύνης μεταξύ μας. Η πιστότητα σήμερα είναι ένα άθλημα από μόνο του. Το μότο «αρκεί εσύ να είσαι καλά» και «ζήσε την ημέρα» είναι η χειρότερη επιρροή στις σχέσεις των ανθρώπων. Η αφοσίωση και η πιστότητα δεν είναι πια αξίες, δεν είναι «της μόδας». Ό,τι λίγο μας δυσκολεύει μαθαίνουμε απλά να το παραμερίζουμε και να συνεχίζουμε ένα αέναο κυνήγι ευκολίας. Μα οι σχέσεις και ιδιαίτερα ο γάμος, η προσπάθεια για έναν υγιή γάμο, έναν ευτυχισμένο γάμο είναι κάτι δύσκολο. Όμορφο, αλλά δύσκολο.

Υπακοή

Μέσα στον γάμο καλούμαστε να ασκηθούμε και να μάθουμε να κάνουμε υπακοή ο ένας στον άλλον, για το κοινό καλό.  Η υπακοή επίσης είναι μια έννοια παρεξηγημένη. Υπακοή δεν σημαίνει κάποιου είδους υποτίμηση του ενός από τον άλλον. Σημαίνει πως μαθαίνουμε πότε είναι καλό να κάνουμε πίσω. Σημαίνει πως μαθαίνουμε να ΑΚΟΥΜΕ τον άλλον και τις ανάγκες του, τα συναισθήματά του και να τις σεβόμαστε. Δεν χρειάζεται βέβαια να πω ότι αναφέρομαι σε σχέσεις υγιείς και όχι σε σχέσεις κακοποιητικές με οποιονδήποτε τρόπο. Οι κακοποιητικές σχέσεις είτε με σωματική είτε με ψυχολογική βία είναι μια άλλη ξεχωριστή περίπτωση.

Ταπείνωση και πνεύμα θυσίας

Η υπακοή σημαίνει κυρίως ταπείνωση. Πιστεύω πως όλοι θα συμφωνήσετε ότι μέσα στον γάμο χρειάζεται καθημερινά να πολεμάμε το εγώ μας, να κάνουμε μικρές ή μεγαλύτερες θυσίες για το κοινό καλό. Να σταθώ λίγο εδώ στις θυσίες: η θυσία είναι όταν απαρνούμαστε κάτι που αγαπάμε για κάτι που αγαπάμε ακόμα περισσότερο. Όταν η θυσία γίνεται με αληθινή αγάπη, δίνει χαρά και ικανοποίηση σε όλους και σε αυτόν που απαρνιέται μια ευχαρίστηση για μια μεγαλύτερη κοινή ευχαρίστηση, αλλά και για εκείνον που την δέχεται.

Θυσιάζω το προσωπικό μου έξοδο, γιατί θέλω να κάνουμε κάτι μαζί ως ζευγάρι, ως οικογένεια. Θυσιάζω τον ελεύθερο χρόνο μου, γιατί θέλω να σου ετοιμάσω μια έκπληξη, να σε ακούσω να μιλάς επειδή το έχεις ανάγκη. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά. Δεν είναι θυσία όταν αφήνοντας αυτό που αγαπάμε για κάτι που δεν αγαπάμε, καταλήγουμε να γκρινιάζουμε διαρκώς, μαυρίζοντας την δική μας, αλλά και την κοινή ζωή. «Εγώ που τα άφησα όλα για σένα», είναι μια φράση που καλύτερα να μην την πούμε ποτέ, ούτε στον ή στην σύζυγο, ούτε και στα παιδιά μας. Καλύτερα να μην αφήσουμε τίποτα, παρά να τους το επαναλαμβάνουμε μια ζωή.

Ταπείνωση

«-Τι έχεις; -Τίποτα». Μια κλασική φράση, που χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει την γκρίνια και την άρνηση να συζητήσουμε αυτό που μας απασχολεί. Ακόμα και αυτό είναι μια μορφή εγωισμού. Αφού δεν καταδεχόμαστε να ανοίξουμε την καρδιά μας, να μαλακώσουμε, να ταπεινωθούμε στο κάτω – κάτω εξηγώντας τι ήταν αυτό που μας πλήγωσε, που μας ενόχλησε. Με τον τρόπο αυτόν κάνουμε κακό και σε εμάς και στον άλλον. Κανείς από τους δυο δεν καταφέρνει τελικά να διορθωθεί, να αλλάξει, να συμπονέσει τον άλλον.  

Η ερωτική σχέση ως άσκηση

Και έρχομαι τώρα στην ερωτική σχέση των συζύγων,  που ακόμα και αυτή μπορεί να γίνει μέσον άσκησης. Και δεν εννοώ την άσκηση με την λανθασμένη έννοια της εγκράτειας, που οδηγεί πολύ συχνά σε στρεβλές συμπεριφορές. Σε αυτές που κάποιοι ενώ είναι παντρεμένοι, προσπαθούν να ζήσουν ως μοναχοί, αδιαφορώντας για τον σύντροφό τους. Ο ίδιος ο Χριστός μας παραγγέλνει πως ο άνθρωπος θα εγκαταλείψει όλους τους άλλους δεσμούς, ακόμα και των γονιών του, για να προσκοληθεί στον ή στην σύζυγό του.  των συζύγων είναι μια άσκηση. Οι σύζυγοι είναι δώρο Θεού ο ένας στον άλλον. Ως τέτοιον πρέπει να τον βλέπουμε, ώς δώρο να είναι η σχέση μας.

Ο γάμος μέσα στην καθημερινότητα και τα χρόνια που περνούν σίγουρα δεν θα είναι όπως στην αρχή του. Χρειάζεται λοιπόν προσπάθεια το να μπορείς να κρατάς αμείωτη την οικειότητα και την τρυφερότητα, την σχέση αυτή που βαθαίνει όταν οι δυο ζουν ως ένα.

Ο Αποστολος Παύλος μας θυμίζει πως δεν πρέπει να αποστερούμε ο ένας από τον άλλον, για να μην μπαίνουμε σε πειρασμό. Κι αν γίνει συμφωνία να απέχουμε, αυτό θα πρέπει να γίνεται με συμφωνία και από τους δύο. Ζώντας σε μια εποχή που οι πειρασμοί είναι πάρα πολλοί, που όλα επιτρέπονται και ο καθένας μπορεί ελεύθερα να κάνει ό,τι του αρέσει, το να διατηρείς μια υγιή και ισορροπημένη σχέση είναι άσκηση.

Η διάκριση των Αγίων μας

Διαβάζουμε πώς όλοι οι άγιοι και οι γέροντες της εκκλησίας μας με περισσή διάκριση και σοφία συμβούλευαν πάντοτε όλα τα ζευγάρια να μην προβαίνουν σε ακρότητες. Χαρακτηριστική φράση του Αγίου Πορφυρίου, προς ένα πολύτεκνο ζευγάρι «Το πρόβλημα δεν είναι η εγκράτεια. Το πρόβλημα είναι ότι θα πληγώσετε την αγάπη σας. Ο διάβολος θα ρίξει τόση γκρίνια μεταξύ σας, που για το παραμικρό θα εκνευρίζεστε και θα μαλώνετε, πράγμα που θα επηρεάσει και τα παιδιά σας». (Το μυστήριο της εν Χριστώ συζυγίας, πρωτ. Δημ. Αθανασίου, εκδ. Άθως)

Ο Άγιος Παϊσιος έλεγε: «– Δια το θέμα των συζυγικών σχέσεων των εγγάμων ιερέων, αλλά και των λαϊκών, που μου αναφέρεις, αφού δεν καθορίζουν οι Άγιοι Πατέρες το πως ακριβώς,σημαίνει ότι είναι κάτι που δεν καθορίζεται, γιατί δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να μπουν σε ένα καλούπι. Οι Πατέρες το αφήνουν στη διάκριση,το φιλότιμο,την πνευματική ευαισθησία και τη δύναμη του καθενός. Πρέπει να έχεις υπ΄όψη σου ότι το θέμα των σχέσεων δεν είναι μόνο θέμα δικό σου,ούτε έχεις δικαίωμα να το ρυθμίσεις μόνος σου,αλλά “εκ συμφώνου” κατά τον Απόστολο Παύλο.΄Οταν γίνεται και αυτό το “εκ συμφώνου”, πάλι χρειάζεται προσοχή. Ο σκοπός είναι να αγωνισθή κανείς με διάκριση και φιλότιμο,ανάλογα με τις πνευματικές του δυνάμεις.» (Γέροντος Παϊσίου Λόγοι Δ’, σελ΄. 63-65)

Ο έγγαμος είναι έγγαμος. Δεν είναι μοναχός. Πνευματικό δεν είναι μόνο το να τρέχουμε σε αγρυπνίες και μοναστήρια. Εξίσου σημαντικό είναι να κατανοήσουμε τις ανάγκες – σωματικές, συναισθηματικές, ψυχολογικές- του συζύγου, τον οποίον ο Θεός μας έχει δώσει. Να μην τον εξουθενώνουμε και να μην αδιαφορούμε για εκείνον/εκείνην.

Η εγκράτεια εξάλλου δεν αφορά μόνο την σαρκική σχέση. Μέσα στην κοινή καθημερινή μας ζωή μπορούμε να ασκηθούμε στην εγκράτεια στον θυμό, την γρήγορη «γλώσσα», τις πικρές κουβέντες, την λαιμαργία και πολλά ακόμα μικρά μικρά αγκάθια, που πληγώνουν και καταστρέφουν την συζυγική σχέση.

Η ανατροφή των παιδιών

Η άσκηση στον γάμο έρχεται και από την ανατροφή των παιδιών, όταν αυτά υπάρχουν φυσικά. Όποιος μεγαλώνει παιδιά θα ξέρει σίγουρα πόση προσπάθεια χρειάζεται, πόση διαρκής εργασία αυτοβελτίωσης πρέπει να γίνεται. Η ανατροφή των παιδιών είναι από μόνη της μια άσκηση στην ταπείνωση, γιατί διαρκώς διαπιστώνουμε την ανεπάρκειά μας. Μέσα από τις λαχτάρες, τις στεναχώριες, αλλά και τις χαρές που παίρνουμε από τα παιδιά μας, κατανοούμε πως τίποτα τελικά δεν είναι στον δικό μας έλεγχο. Μόνο γονατίζοντας μπροστά στο εικονοστάσι συνειδητοποιούμε πόσο αδύναμοι είμαστε. Δεν μπορούμε να επηρεάσουμε εμείς τα παιδιά, αν δεν έχουμε βοηθό και στήριγμα την πίστη μας στον Κύριο. Μόνο Εκείνος μπορεί να δώσει την φώτιση για να δούμε ποιος είναι ο τρόπος για να μεγαλώσουμε παιδιά υγιή πνευματικά και σωματικά, με πίστη και αξίες.

Τα οικονομικά της οικογένειας

Ένα ακόμα κομμάτι για το οποίο σπάνια μιλάμε είναι τα οικονομικά της οικογένειας. Ίσως ακούγεται πολύ “πεζό”, αλλά είναι και αυτό μέσα στον γάμο. Θα μου πείτε, μα καλά τι πνευματικό μπορεί να έχει ένας οικονομικός προγραμματισμός; Κι όμως. Ο τρόπος που το ζευγάρι αντιμετωπίζει τα οικονομικά του αντικατοπτρίζει και τον τρόπο που αντιμετωπίζει την οικογένεια. Αυτός που είναι φιλάργυρος και σφιχτός στα οικονομικά, είναι σφιχτός και στα συναισθήματα. Αυτός πάλι που είναι σπάταλος και απερίσκεπτος, μπορεί να φέρει μεγάλη δυστυχία μέσα στην οικογένεια. Γι’ αυτό χρειάζεται και εδώ σύνεση και άσκηση για διόρθωση. Γενναιοδωρία, σύνεση στα έξοδα και προγραμματισμός. Και φυσικά στις δυσκολίες δεν χάνουμε την πίστη μας στην πρόνοια του Θεού. Ενώ και στους καιρούς άνεσης δεν ξεχνούμε να ευγνωμονούμε τον Θεό και να βοηθούμε και όσους έχουν ανάγκη.

Αγαπώντας τον πιο κοντινό… πλησίον μας

Μέσα στον γάμο λοιπόν έχουμε μια μεγάλη ευκαιρία να ασκηθούμε στην αγάπη για τον πλησίον. Τον πιο κοντινό μας πλησίον που δεν είναι άλλος από τον ή την σύζυγό μας. Με την βοήθεια και την καθοδήγηση του πνευματικού μας, μπορούμε να βρούμε τον δρόμο που ταιριάζει στην δική μας συζυγία. Και από εκεί με ταπεινή και δοξολογική διάθεση να υπηρετήσουμε τον σκοπό που μας έχει τάξει ο Θεός.

Ένα σωτήριο μοτίβο

Από όλα όσα προηγουμένως αναφέραμε, βλέπουμε ένα μοτίβο: άσκηση, αδυναμία δική μας και καταφυγή στον Θεό τελικά. Τίποτα από όσα είπαμε δεν μπορεί ένας άνθρωπος, ακόμα και ένα ζευγάρι να καταφέρουν μόνοι τους. Όλες οι προσπάθειές μας είναι ελλιπείς, γιατί οι ίδιοι είμαστε ελλιπείς. Γι’ αυτό και ζητούμε από τον Θεό να μας δυναμώσει και να μας φωτίσει. Παρακαλούμε ακόμα να αναπληρώσει Εκείνος τις αδυναμίες μας και να διορθώσει τις παραλείψεις μας.

Η Αγία Γραφή, οι Πατέρες και οι άγιοι της Εκκλησίας μας με την διακριτικότητά τους, αλλά και τα παραδείγματα των αγίων χριστιανών συζύγων μας δείχνουν στην πράξη ότι η συζυγία όπως έχει δοθεί από τον Θεό στους ανθρώπους, ο γάμος είναι δρόμος προς την αγιότητα. Εύχομαι ο Θεός να ευλογεί τους αγώνες όλων των συζύγων και να αυξάνει την αγάπη μεταξύ τους και προς Εκείνο