Το 2022 σαφώς είναι η χρονιά της κλασσικής λογοτεχνίας για εμένα. Ξεκινώντας από την πρωτοχρονιά, που διάβασα τον Καθηγητή, αποφάσισα να ξαναπιάσω λίγο λίγο όλα τα βιβλία της κλασσικής λογοτεχνίας. Πολλά από αυτά τα έχω ξαναδιαβάσει, αρκετά όμως τα ανακάλυψα πρώτη φορά. Κάποια άλλα, τα ξαναδιάβασα, αλλά ήταν σαν να τα ανακάλυψα τώρα. Για την ακρίβεια ξαναδιαβάζω αγγλική κλασσική λογοτεχνία ως επί το πλείστον. Όταν τελειώσω αυτόν τον κύκλο, ίσως να αρχίσω ξανά τους Ρώσους κλασσικούς. Ας δούμε όμως λίγο γιατί αποφάσισα να επανέλθω στην αγαπημένη κλασσική λογοτεχνία.

Επιστροφή στο σπίτι

Όποτε διαβάζω ξανά ένα αγαπημένο βιβλίο έχω το ίδιο αίσθημα θαλπωρής που νιώθω κάθε φορά που γυρίζω στο σπίτι μου ή στο πατρικό μου. Αγαπημένα μέρη, γνώριμες γωνιές, οικεία πρόσωπα και κουβέντες που ζεσταίνουν την ψυχή. Έχω μεγαλώσει όχι μόνο διαβάζοντας, αλλά και ακούγοντας κλασσική λογοτεχνία. Η μαμά μου μας ανέθρεψε μπορώ να πω με Ντίκενς, Ντοστογιέφκι και Παπαδιαμάντη. Ατάκες, πρόσωπα και χαρακτήρες, που μπλέκονταν στις καθημερινές μας κουβέντες, με τρόπο που με έκαναν πάρα πολύ να θέλω να τους γνωρίσω κι εγώ. Κι έτσι μυήθηκα σιγά σιγά σε αυτόν τον όμορφο κόσμο. Έτσι τώρα, όταν διαβάζω για τον κ. Μπαουντερμπάη ή τον κ. Μάθιου Πόκετ είναι σαν να ξαναβρίσκω παλιούς γνωστούς.

Ένα σταθερό σημείο αναφοράς

Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μια διαρκώς αυξανόμενη αστάθεια. Όλα είναι ρευστά. Αυτό που σήμερα είναι, χθες δεν υπήρχε και αύριο πιθανότατα θα έχει αλλάξει. Κι αυτή η αστάθεια αποτυπώνεται και στα βιβλία που γράφονται σήμερα, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις (τις οποίες όταν βρίσκω, προσπαθώ να τις μοιράζομαι μαζί σας, όπως με αυτό το υπέροχο μυθιστόρημα). Προσωπικά δεν αντέχω αυτή την αστάθεια. Ξέρω πως κάποια πράγματα στην ζωή μας δεν αλλάζουν, όσες ιδεολογίες και ιδεολογήματα κι αν περάσουν. Όσα κοινωνικά, θρησκευτικά και πολιτικά πειράματα κι αν κάνουμε, οι αιώνιες αξίες της ζωής μένουν απαράλλακτες. Οι κλασσικοί λογοτέχνες έχουν αποτυπώσει ακριβώς αυτές τις αξίες μέσα στα έργα τους. Αυτές που μέσα από τον βούρκο της εκάστοτε εποχής, μένουν καθαρές σαν το διαμάντι και αναλλοίωτες σαν το χρυσό.

Όταν διαβάζω ένα βιβλίο το κάνω καταρχήν για την αγάπη της ανάγνωσης, αλλά κυρίως πλέον γιατί θέλω να τραφώ πνευματικά. Νιώθω ότι έχει περάσει ο καιρός που καταβρόχθιζα κάθε βιβλίο και έκανα το φιλτράρισμά μου καθώς το διάβαζα. Τώρα διαβάζω γιατί θέλω στήριξη και υπενθύμιση, μέσα σε έναν κόσμο που όλα τα έχει ξεχάσει την άλλη μέρα, επειδή δεν είναι στην πρώτη σελίδα αναζήτησης της google ή πρώτο στο feed των κοινωνικών δικτύων. Αυτή την σταθερότητα που έχω ανάγκη, την βρίσκω στην κλασσική λογοτεχνία.

Υπάρχει μαύρο και άσπρο. Δεν είναι όλα γκρίζα.

Αρκετά πράγματα στην ζωή μας όντως είναι γκρίζα. Σε πολλές καταστάσεις πρέπει να μάθουμε να ελισσόμαστε, να εξελισσόμαστε και να συμβιβαζόμαστε. Όχι όμως σε όλες. Μερικά πράγματα είναι αναγκαστικά μαύρα και κάποια άλλα αναγκαστικά άσπρα. Υπάρχει καλό και υπάρχει και κακό. Υπάρχει σωστό και υπάρχει λάθος. Απεχθάνομαι όσο τίποτα άλλο τα βιβλία που γράφονται σήμερα και όλα είναι εντελώς φλου. Όλα επιτρέπονται. Όλοι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, αρκεί να περνούν καλά. Δεν υπάρχει ηθική. Δεν υπάρχει όριο. Κι όπου υπάρχουν παρουσιάζονται ως υποκρισία, ως συντηρητισμός, ως κατάλοιπο μιας κακής παλιάς εποχής.

Όπως είναι λάθος να αγιοποιούμε όλα τα παλιά, είναι εξίσου λάθος να τα ισοπεδώνουμε. Υπάρχει υποκρισία σε ανθρώπους τυπολάτρες, αλλά υπάρχει και ηθική. Και στην κλασσική λογοτεχνία η υποκρισία κατακεραυνώνεται, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύεται και ποιο είναι αυτό που “δουλεύει” στις ανθρώπινες σχέσεις, στις κοινωνικές σχέσεις. Αυτός που αγωνίζεται σωστά, μπορεί να περάσει μύρια όσα, μπορεί να θυσιαστεί, αλλά δεν θα ισοπεδωθεί στην κλασσική λογοτεχνία. Αυτός που θα διαβάσει το βιβλίο τελειώνοντάς το θα έχει τουλάχιστον μια σαφή εικόνα, ένα ξεκάθαρο μήνυμα. Ότι δεν είναι όλα γκρίζα. Δυστυχώς ή ευτυχώς.

Δεν έχει σημασία πόσες φορές έχεις διαβάσει ένα βιβλίο

Γιατί κάθε φορά που το διαβάζεις είσαι κι εσύ λίγο διαφορετικός, έχεις μεγαλώσει λίγο ακόμα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ειδικά σε μεγάλα έργα, που διαβάζοντάς το σε διαφορετικές φάσεις τις ζωής σου, εστιάζεις σε άλλα πράγματα. Και είναι τόσο ευχάριστο ξάφνιασμα, σε ένα πολυδιαβασμένο βιβλίο, να εντοπίσεις κάτι τελείως καινούργιο! Επιπλέον, ένα βιβλίο που παλιότερα σου είχε φανεί βαρετό, τώρα μπορεί να σου φανεί το ωραιότερο από όσα έχεις διαβάσει. Ακόμα, η κλασσική λογοτεχνία δεν είναι μόνο τα μεγάλα μυθιστορήματα που είναι πιο γνωστά. Αν ψάξεις λίγο στα βιβλιοπωλεία ή συζητώντας με φίλους, θα ανακαλύψεις πόσο μεγάλο εύρος υπάρχει, πόσοι συγγραφείς που δεν γνώριζες ή πόσα βιβλία συγγραφέων που ξέρεις δεν έχεις διαβάσει τελικά. Όταν λες “α, αυτό το έχω διαβάσει όταν ήμουν στο πανεπιστήμιο, δεν το ξαναδιαβάζω”, κάνεις ένα από τα μεγαλύτερα λάθη. Ξαναδιάβασέ το. Και θα με θυμηθείς.

Τα θεωρώ αξεπέραστα

Καλώς ή κακώς υπάρχουν κάποια κλασσικά έργα που πιστεύω ότι είναι αξεπέραστα. Σίγουρα και σήμερα γράφονται σπουδαία έργα, αλλά εγώ έτσι το αισθάνομαι. Κι όσο διαβάζω, τόσο περισσότερο τα αγαπώ. Έχω την πεποίθηση πως δεν μπορεί να υπάρξει λογοτέχνης που να μην έχει εμβαθύνει στους κλασσικούς.

Μπορεί απλά να είμαι αθεράπευτα ρομαντική…

… και εντελώς συντηρητική. Και αυτός να είναι ο λόγος που στρέφομαι ξανά και ξανά σε αυτά τα βιβλία. Προσωπικά είμαι εντάξει μ’ αυτό! Η πρόοδος είναι κάτι πολύ σχετικό και μπορεί να αποκτήσει πολλές και διαφορετικές έννοιες. Όχι πάντα θετικές. Πάντως η αλήθεια είναι πως διαβάζοντας κλασσική λογοτεχνία, αποκομίζω κάθε φορά κάτι πολύ ωφέλιμο και χρήσιμο.

Τελευταία αφήνω μια ιστορία, που έγινε πριν λίγο καιρό με την μεγάλη μου κόρη. Είχε διαβάσει πρόσφατα την “Περηφάνια και προκατάληψη” και ήταν εξαιρετικά ενθουσιασμένη και εντυπωσιασμένη. Μια μέρα γύρισε από το σχολείο και μου διηγήθηκε κάτι που συνέβη, κάτι που της είπαν και την ενόχλησε. Και μου λέει στο τέλος: “Μαμά εκείνη την ώρα που άκουγα αυτά σκέφτηκα, τι θα έκανε η Λίζυ και συγκρατήθηκα. Απάντησα με ευγένεια, αλλά είπα την γνώμη μου και μετά χωρίς φωνές έφυγα και έληξε το θέμα.” Αυτό για μένα είναι η επιτυχία σε αυτά τα βιβλία. Δεν σε ψυχαγωγούν απλά. Σε διδάσκουν τρόπο ζωής.

Εσείς διαβάζετε κλασική λογοτεχνία; Αν ναι, γιατί;

Σας φιλώ!

Τα βιβλία της κλασσικής λογοτεχνίας που έχω διαβάσει από την αρχή της χρονιάς είναι τα εξής:  "Ο καθηγητής", "Βιλέτ" (αυτά για πρώτη φορά, το Βιλέτ δεν μου άρεσε καθόλου) "Τζέην Έυρ" (αυτό δεν ξέρω ποια φορά, έχω χάσει το μέτρημα) της Σάρλοτ Μπροντέ. Συνέχισα με Ντίκενς "Ιστορία δύο πόλεων", "Μεγάλες προσδοκίες", "Δύσκολα χρόνια", "Ο κοινός μας φίλος" (όλα του Ντίκενς ξαναδιαβασμένα πολλές φορές). Έπιασα την Ελίζαμπεθ Γκάσκελ με το "Σύζυγοι και κόρες",  διάβασα πρώτη φορά το "Βορράς και Νότος" (το τελευταίο κανονικά έχει ξεχωριστή ανάρτηση, αλλά είναι ακόμα στα πρόχειρα) και την "Ρουθ" (Ε Ξ Α Ι Ρ Ε Τ Ι ΚΟ, το είχα διαβάσει παλιότερα, αλλά αυτή την φορά εντυπωσιάστηκα).  Έκανα ένα μικρό διάλειμμα με την τριλογία του "Άρχοντα των δαχτυλιδιών" και εδώ και τρεις εβδομάδες διαβάζω πρώτη φορά Άντονυ Τρόλοπ. Με έχει κερδίσει και τελείωσα το "Ο επίτροπος", ενώ τώρα βρίσκομαι στα μισά του "Οι πύργοι του Μπαρτσεστερ" (είναι η συνέχεια από τον Επίτροπο) και μου αρέσει πάρα πολύ. Πολλά από αυτά τα έχω μόνο σε ebooks, κάτι πολύ βολικό γιατί μπορώ και τα διαβάζω όπου κι αν βρεθώ, από το κινητό μου.